Усебеларускі народны сход Час выбраў нас!

Інтэрв'ю, публікацыі, меркаванні

Як дзяржаўныя праграмы мяняюць жыццё беларусаў да лепшага

Набліжаецца завяршэнне чарговай пяцігодкі. І гэта не толькі час для таго, каб гаварыць аб тым, што ўжо зроблена, але і для таго, каб выбудоўваць планы на будучыню. Цяпер ідзе распрацоўка чарговай Праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі, для рэалізацыі якой будуць прыняты канкрэтныя тэматычныя дзяржаўныя праграмы. Не так даўно ва Урадзе ўжо разглядаліся макеты некаторых з іх. Людзі, далёкія ад дзяржкіравання, магчыма, мала задумваюцца, як менавіта выкананне дзяржпраграм уплывае на іх штодзённае жыццё. А між тым уплыў значны і вялізны. Карэспандэнт «Народнай газеты» пагаварыла на гэту тэму з экспертам.

Ад сялянскіх дамоў да раскошных палацаў

Першае, што трэба ведаць: самі па сабе дзяржпраграмы з'яўляюцца метадам у рэалізацыі задач, пастаўленых на пяцігодку. Другое – кожная дзяржпраграма замацавана за канкрэтным міністэрствам або ведамствам. Яны аб'яднаны ў напрамкі, за якія адказвае профільны віцэ-прэм'ер. Для кожнай выпрацоўваюцца канкрэтныя паказчыкі, па якіх можна ацаніць іх эфектыўнасць. Па выніках пяці гадоў гэтыя лічбы ацэньваюць ва Урадзе. Пералічваць усё не мае сэнсу, але важна памятаць, што за кожнай лічбай – грошы, час і сілы беларусаў.

Дастаткова ўспомніць Праграму адраджэння і развіцця вёскі на 2005–2010 гады, якая была на слыху і запусціла працэс стварэння аграгарадкоў. На той час гэта патрабавала вялізных, раней небывалых укладанняў. Але вынік таго варты: у аграгарадкі было пераўтворана амаль паўтары тысячы населеных пунктаў. Пабудавалі і абнавілі больш за 45 тысяч аб'ектаў сацыяльнай і інжынерна-транспартнай інфраструктуры. Узвялі больш за восем тысяч дамоў і кватэр. Цяпер у іх жывуць вяскоўцы, выхоўваюць дзяцей і, магчыма, нават не задумваюцца аб тым, якія намаганні былі прыкладзены дзяржавай для павышэння якасці жыцця ў вёсцы.

Ці, напрыклад, Дзяржаўная праграма «Замкі Беларусі», разлічаная на 2012–2018 гады. Дзякуючы яе рэалізацыі былі адрэстаўраваны Мірскі, Нясвіжскі, Лідскі і Ружанскі замкі – тыя самыя, якімі захапляюцца турысты з усяго свету. Гэта без перабольшання візітная картка нашай краіны, культурна-гістарычнае аблічча Беларусі.

Сельская гаспадарка і прамысловасць, адукацыя і ахова здароўя, лічбавае развіццё і пагранічная бяспека – якую сферу жыцця сучаснай Беларусі ні закрані, яе траекторыю задаюць менавіта дзяржаўныя праграмы.

Па новых правілах

Аналітык БІСД, кіраўнік Цэнтра аналізу грамадзянскіх ініцыятыў «Народная пяцігодка», кандыдат юрыдычных навук Кацярына Рэчыц адзначае, што асаблівасцю дзяржпраграм на 2026–2030 гады стане тое, што яны будуць увасабляцца на фундаменце абноўленай Канстытуцыі:

– У жыцці нашай краіны адбыліся значныя грамадска-палітычныя пераўтварэнні. Адпаведна, і праграмы будучай пяцігодкі, аб'яўленай Кіраўніком дзяржавы пяцігодкай якасці, прызначаны азнаменаваць сабой перыяд якаснай трансфармацыі сацыяльна-эканамічнай сферы. Гэтаму будуць садзейнічаць і прынятыя рашэнні па абнаўленні вышэйшых палітычнага і эканамічнага штабоў дзяржавы, фарміраванні блокавага Урада, а таксама надзяленні больш важкім аб'ёмам паўнамоцтваў мясцовых органаў улады і кіравання.

Акрамя таго, паводле слоў аналітыка БІСД, на аснове прымаемых дзяржпраграм ажыццяўляецца канцэнтрацыя ўнутрыкраінавых рэсурсаў і знешнепалітычных імкненняў вакол прыярытэтаў і напрамкаў развіцця.

– Галоўным арыенцірам, безумоўна, паслужыць Праграма сацыяльна-эканамічнага развіцця на 2026–2030 гады, асноўныя пастулаты якой будуць больш дэталёва і поўна раскрыты ў галіновых праграмах, – дапаўняе Кацярына Рэчыц.

Гібкі падыход

Разам з тым варта дадаць, што дзяржаўнае планаванне зусім не ноу-хау. Гэта сістэма на нашых тэрыторыях прымянялася яшчэ ў савецкі перыяд. І калі яна працуе, то чаму ёю не карыстацца б? У той ці іншай ступені сёння да дзяржпланаў звяртаюцца ў тым ліку Расія, Кітай, Японія, Індыя, В'етнам і нават ліберальныя краіны Еўрасаюза, дзе дзяржава ў меншай ступені ўмешваецца ў эканоміку. У чыстым выглядзе «краіны без дзяржаўнага планавання» не існуе, іншае пытанне – наколькі дзяржпраграмы абавязковыя да выканання ў розных краінах і наколькі іх дзеянні карэлююць з сусветнай глабалізацыяй?

У аснове рэалізацыі дзяржпраграм у Беларусі заўсёды была, ёсць і будзе сацыяльная накіраванасць.

– Сучасныя геапалітычныя і эканамічныя рэаліі характарызуюцца высокай ступенню канфліктнасці, зменлівасці і нявызначанасці. Але мы захоўваем пераемнасць падыходаў да дзяржаўнага праграмавання, хоць і адбываюцца аптымізацыя колькасці праграм і ўкараненне новых механізмаў, якія павышаюць адаптыўнасць і гібкасць нацыянальнай сацыяльна-эканамічнай палітыкі, – звяртае ўвагу Кацярына Рэчыц. – Напрыклад, на пярэдні план выходзяць праектныя праграмы, якія прадугледжваюць варыятыўнасць прагназуемых сцэнарыяў і праактыўныя рашэнні.

Акрамя таго, што дзяржаўнае планаванне сёння імкнецца да гібкасці, важным у наступнай пяцігодцы стане ў тым ліку інфармаванне насельніцтва і ўключэнне ўсяго грамадства ў рэалізацыю агульных задач. Але для гэтага неабходна стварыць асаблівыя ўмовы. Аналітык БІСД адзначае, што пры падрыхтоўцы Праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Беларусі на 2026–2030 гады ўпершыню праводзілася маштабнае сацыялагічнае даследаванне па эксклюзіўнай метадалогіі «Чаканні грамадства і прыярытэты развіцця на будучую пяцігодку». Прапановы і ініцыятывы грамадзяне таксама могуць пакінуць на анлайн-платформе «Народная пяцігодка». Кацярына Рэчыц падкрэслівае:

– Па сутнасці, можна гаварыць аб фарміраванні прававога алгарытму і адпаведнай культуры дзяржаўнага праграмавання як часткі нацыянальнай стратэгіі развіцця: прыняцце канцэптуальных і ідэалагічных асноў будучай пяцігодкі і на далейшую перспектыву – зацвярджэнне Праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця на 2026–2030 гады – прыняцце галіновых дзяржпраграм і планаў. Падобны падыход у найбольшай ступені адпавядае сучаснаму перыяду развіцця беларускай дзяржаўнасці, садзейнічае павышэнню ўстойлівасці і паступальнаму раскрыццю патэнцыялу нацыянальнай сацыяльна-эканамічнай мадэлі. Настае пэўны момант ісціны – падвядзенне вынікаў мінулага перыяду і фарміраванне ідэальнага вобраза будучыні, якую трэба будзе ствараць разам дзяржаўным органам і арганізацыям, палітычным партыям і грамадскім аб'яднанням, грамадзянам – усім, хто ЗА моцную, незалежную і квітнеючую Беларусь.

Юрый Чабатар, Міністр эканомікі, дэлегат сёмага Усебеларускага народнага сходу:

– На 2026–2030 гады рыхтуюцца 19 праграм сацыяльна-эканамічнай накіраванасці, а таксама праграма інавацыйнага развіцця. Мы кратна скарацілі колькасць паказчыкаў, іх прыкладна 120. Засяродзілі ўвагу на праектных напрамках. Вось гэта кампактная сістэма будзе працаваць у наступнай пяцігодцы. Яна кіруецца і ацэньваецца. І мы ўпэўнены, што ў гэтай сістэме дасягнём будучых прыярытэтаў і паказчыкаў.

Паводле матэрыялаў «Народнай газеты».